همه یا بسیاری از بیماران و والدین بیمارانی که نیاز به جراحی انحراف چشمی دارند مشتاقانه مایلند بدانند انحراف چشم چگونه جراحی و درمان شده و اشکال موجود در چشمها چگونه اصلاح میگردد.
اول باید دید انحراف چشمی چگونه پیش میآید؟
هر کدام از کره های چشم بوسیله شش ماهیچه ظریف و بسیار حساس در جهت های مختلف حرکت های بسیار دقیق انجام داده و به ما اجازه میدهند که همواره تصویر آنچه را که میخواهیم ببینیم روی نقطه دید مرکزی و اصلی هرکدام از چشمها بنشانند و این مهم با حرکت همگن و متناسب دو چشم که طوری انجام میشود که محور بینائی هر دو چشم در نقطه مورد توجه ما به هم برسند تحقق می پذیرد. هر کدام از چشمها تصویر گرفته شده را توسط رشته اعصاب بینائی به قشر پشت سری مغز میرسانند و در آنجا با روی هم قرار گرفتن دو تصویر همگن یک تصویر سه بعدی مشاهده و درک میگردد.
هر اشکالی که در حرکات هماهنگ دو چشم برای تهیه دو تصویر قابل انطباق با یکدیگر پیش آید انجراف چشمی حاصل شده است. وقتی در کودکان این کیفیت پیش میآید مغز کودک یکی از تصویرها را قبول کرده و تصویر دیگر را نمی پذیرد. اگر این کیفیت برای همیشه ادامه یابد عدم قبول تصویر یک چشم منجر به پیدایش تنبلی ( آمبلیوپی ) در آن چشم میشود البته گهگاه عدم پذیرش دید یک چشم بطور متناوب برای چشم راست و چپ پیش آمده و در اینصورت با وجود اینکه شخص همواره دو چشمی نگاه نکرده و از دید سه بعدی خوب محروم میشود ولی تنبلی چشم پیدا نمیکند.
وقتی انحراف چشمی در افراد بزرگتر و کسانی که مدتی دید دو چشمی همزمان داشته اند پدید آید این افراد دوبینی پیدا میکنند که احساس ناگواری بوده و بسیار سخت تحمل میشود و بهمین علت فرد سعی میکند یک چشم خود را ببندد تا از دوبینی آسوده شود.
دید طبیعی باید دو چشمی – هم زمان و همگن یعنی قابل انطباق با یکدیگر برای احساس و درک یک تصویر سه بعدی کامل و دقیق باشد. در درمان انحراف های چشمی هدف نهائی رسیدن به این تعریف ایده آل است.
پرکاری یا کم کاری هرکدام یا چند ماهیچه خارج چشمی که مسئول حرکتهای چشم در سمتهای مختلف است موجب انحراف چشمها میگردد.
چشم ها با قدرت تطابق خود و کم و زیاد کردن ضخامت عدسی داخل چشمی میتوانند فاصله های گوناگون را بخوبی ببینند. تطابق همیشه با نزدیک شدن محورهای بینائی به یکدیگر ( تقارب چشمها ) همراه , همزمان و متناسب است یعنی هرچه مقدار تطابق بیشتر باشد میزان تقارب هم زیادتر میشود به همین دلیل در افرادی که مطابقت میزان تطابق و تقارب بهم خورده باشد نیز انحراف چشمی مشاهده میگردد که اصطلاحاً انحراف تطابقی نامیده میشود.
در درمان انحراف های تطابقی از عینک مثبت ( همگرا ) یا منفی ( واگرا ) استفاده میکنیم.
وقتی با یک بیمار دارای انحراف چشمی روبرو میشویم ابتدا یک معاینه کلی و بررسی اختلالات ساختمانی در چشم ها نموده و مقدار دید هر چشم و قدرت انکساری هر چشم را بطور دقیق بدست میاوریم. و درمان را با عینک شروع میکنیم.
اگر همه انحراف با عینک برطرف شود انحراف تطابقی است و درمان با عینک و پیگیریهای دنباله دار ادامه مییابد.
اگر عینک هیچ تاثیری در انحراف و مقدار آن نداشته باشد و با معاینه مکرر نیز همان نتیجه عاید شود در اینصورت انحراف عامل ماهیچه ای داشته و نیاز به عمل جراحی دارد. در این مورد اگر عینک تجویز شده فاقد نمره استیگمات بوده یا در مقدار دید بیمار تاثیری نداشته باشد ( بیمار دوربینی یا نزدیک بینی که نیاز به اصلاح با عینک دارد نداشته باشد ) وعینک فقط با هدف اصلاح انحراف تجویز شده باشد میتوان آنرا حذف و با جراحی همه انحراف را برطرف نمود.
اگر با تجویز عینک مقداری از انحراف چشمها کم شده ولی بطور کامل برطرف نشده باشد در این حالت بیمار هر دو نوع انحراف تطابقی و ماهیچه ای را یکجا دارد و در مان این بیمار ادامه عینک برای اصلاح بخش تطابقی و عمل جراحی برای درمان بخش ماهیچه ای انحراف خواهد بود.
وقتی قرار شد بیماری تحت عمل جراحی انحراف چشمی قرار گیرد بررسی عمومی با انجام تست خونی و در صورت لزوم تستهای دیگر صورت میگیرد و در مورد کودکان کمتر از دوازده سال نظر پزشک کودکان در مورد امکان بیهوشی عمومی دریافت میگردد و قرار روز جراحی گذاشته میشود.
به بیمار یا والدین بیمار توصیه برای مراقبت از سرماخوردگی و در مورد آنانی که از داروهای ویژه استفاده میکنند بسته به مورد دستورات خاص داده میشود. بیمار روز قبل از جراحی دوش میگیرد آن شب شام ساده ای میل کرده و تا ساعت دوازده شب میتواند از چایی یا آب استفاده کند و از آن پس تا زمان عمل جرّاحی هیچ چیز از راه دهان نمیخورد. البته در مورد شیرخواران دستورات ویژه به والدین داده میشود.
صبح روز جراحی کاملاً ناشتا و در زمان تعیین شده مطابق آنچه در برگ پذیرش ذکر شده در محل مرکز جراحی حضور مییابند. مدارک لازم برای پذیرش و رهنمودهای قبل از جراحی که بیمار و اطرافیان باید رعایت کنند در برگ بستری شدن بیمار ذکر شده است.
با انجام کار پذیرش - بیمار به بخش بستری راهنمائی شده و در آنجا برای انتقال به اتاق عمل توسط پرستاران بخش و همکارانشان آماده میگردند.
در موارد لزوم متخصص داخلی هم در بخش بستری از بیمار عیادت نموده و آزمایشها و خود بیمار را بررسی میکند.
وقتی اتاق عمل برای پذیرش بیمار آماده شود بیمار به اتاق عمل منتقل و با بررسی مجدد متخصص بیهوشی بیمار روی تخت جراحی خوابیده و کار بیهوشی و جراحی آغاز میگردد.
پزشک جرّاح با دسترسی به ماهیچه هائی که کم یا پرکاری آنان موجب پیدایش انحراف چشمی شده اند و جابجا یا کوتاه و بلند کردن آنها با توجه به مقدار اندازه گیری شده انحراف و جداول تعریف شده در مورد این ارقام سعی در اصلاح انحراف چشمها مینماید. برای جراح آرزوی موفق شدن و برای بیمار آرزوی تندرستی میکنیم.
عمل جراحی بسته به تعداد ماهیچه هائی که دستکاری میشوند از نیم تا یکساعت میتواند بطول بیانجامد البته این میانگین زمان میباشد و انجام هر عملی بسته به سادگی یا پیچیده بودن آن میتواند زمانهای متفاوتی طول بکشد به هر حال دقت در جراحی و حصول نتیجه خوب همیشه مورد نظر است نه سرعت کار.
با پایان جراحی و بیدار شدن بیمار از بیهوشی ( که توسط متخصص بیهوشی و تیم همراهش که در تمام طول عمل مراقبت کامل از بیمار را بعهده دارند ) – بیمار به اتاق ریکاوری ( مراقبت بعد از بیهوشی ) منتقل شده و زیر نظر متخصص بیهوشی و گروه اداره کننده ریکاوری قرار میگیرد. و همزمان به همراهان بیمار اطلاع داده میشود که جراحی تمام شده و میتوانند با جراح ملاقات کرده از چگونگی جراحی آگاه و دستورات بعداز جراحی را از پزشک دریافت کنند. لحظات خوب برای همراهان بیمار همین زمان است که از پزشک خبر پایان یک جراحی خوب و موفق با نتیجه خوب را بشنوند. و همین زمان است که جراح هم با گزارش نتیجه خوب و دیدن شادی و رضایت خاطر همراهان خستگی اش را در میکند.
دستورات بعد از جراحی برای حصول یک نتیجه خوب بسیار مهم است زیرا عدم رعایت دقیق این دستورات میتواند به پیدایش عفونت یا با ضربه و.... مسائل دیگری پیدا شده و نتیجه یک جراحی خوب را تغییر دهد. دستورات در برگهای ویژه و نیز نسخه داروهایی که بعد از جراحی استفاده خواهد شد به همراهان داده میشود. زمان اولین ملاقات بعد از جراحی هم به اطلاع همراهان میرسد.
به امید رعایت همه موارد توصیه شده قبل و بعد از عمل که برای درمان بهتر و راحت تر شما یا بیمار شما به اطلاع شما میرسد.
اگر مورد خاصی باشد که در برگهای توصیه قبل و بعد از جراحی ذکر نشده و برای شما پیش آمده باشد میتوانید با شماره تلفنهایی که در همان برگها ذکر شده در میان بگذارید و پاسخ خود را دریافت نمائید.
با آرزوی تندرستی شما و عزیزان شما.
+++++++++++++++++++ ++++++++++++ +++++++++++++++
مورد دیگری که کار به جراحی چشم تمام میشود – آب مروارید ( کاتاراکت ) است.
عدسی که در داخل چشم تعبیه شده بعداز قرنیه چشم در فراهم کردن تصویر واضح بر روی شبکیه ایفای نقش میکند.
در نوزادان تصویری که در ته چشم تشکیل میشود بسیار تار است و همگرایی شعاعهای نوری تنظیم شده نیست. از چهار ماهگی تطابق شروع شده و در شش ماهگی نسبتا کامل میشود.
تطابق یعنی تغییر ضخامت و تحدّب عدسی داخل چشم که موجب همگرا شدن شعاعهای نوری و جمع شدن آنها روی شبکیه و تشکیل تصویر واضح در آنجا میشود. هر چه جسمی که به آن نگاه میکنیم به چشم نزدیکتر شود تحدّب عدسی بیشتر و همگرایی شعاعهای نوری بیشتر میشود و برعکس وقتی جسم از چشم دورتر شود شعاعهای نوری واگرا شده و بازهم تصویر را روی شبکیه نگهمیدارند.
با افزایش سن فرد میزان زیاد شدن قدرت عدسی کاهش مییابد و پیرچشمی پیش میاید.
با افزایش سن تغییر دیگری که حاصل میشود کدر شدن تدریجی عدسی و کاهش شفافیت آن است که این پدیده را آب مروارید یا کاتاراکت مینامند. این نوع کاتاراکت – آب مروارید سنّی است. البته آب مروارید مادرزادی و آب مروارید جوانی و آب مروارید متابولیک که در نوزادان و کودکان براثر عدم تحمل برخی مواد خوراکی و نیز آب مروارید ضربه ای نیز وجود دارند.
در جراحی آب مروارید پوشش عدسی که غلاف جلوئی عدسی نامیده میشود برداشته شده و محتویات کدر شده داخل عدسی تخلیه و بجای آن یک عدسی مصنوعی با قدرتی مناسب که قبل از جراحی اندازه گیری و تهیه شده است جایگزین میشود. این عدسی قابلیت تغییر قدرت انکساری یعنی قابلیت تطابق ندارد و معمولا برای فاصله دور تنظیم و برای نزدیک از عینک استفاده میکنیم یا برعکس. عدسیهای قابل تغییر قدرت انکساری نیز ساخته شده و عنقریب جایگزین عدسیهائی که فعلا بطور معمول استفاده میشوند خواهد شد.
با پیشرفتهای قابل توجهی که در روش و وسایل جراحی آب مروارید بعمل آمده این جراحی در زمانی بسیار کوتاه و نتایج بسیار خوب انجام میشود و معمولا بیهوشی لازم نیست و با بیحسی موضعی با قطره چشمی بدون درد و ناراحتی عملی میگردد. البته در کودکان و نیز در افراد بزرگسالی که نمیتوانند همکاری لازم را داشته باشند از بیهوشی عمومی استفاده میشود.
آمادگیهای قبل از عمل و نیز رعایت موارد بعد از عمل تقریباً مشابه موارد ذکر شده بالا است و اختلافهای جزئی در توصیه های بعد از عمل ذکر میشود.